των Γιάννη Ζαμπετάκη1 και π. Ιωάννη Οικονομίδη2
1. Επίκουρος Καθηγητής Χημείας Τροφίμων, ΕΚΠΑ
2. Ιερέας στον Αγ. Σπυρίδωνα Οινοφύτων
====================================
Το θέμα των τοξικών συστατικών στις τροφές παίρνει πλέον μεγάλες διαστάσεις τόσο στη χώρα μας όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Νέες μελέτες έρχονται στο φως της δημοσιότητας που κτυπάνε το καμπανάκι του συναγερμού για τις ελεγκτικές αλλά και τις νομοθετικές αρχές. Οι εν λόγω αρχές θα πρέπει να μελετήσουν προσεκτικά τα πορίσματα αυτών των μελετών και να νομοθετήσουν με γνώμονα την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας και ειδικά των πιο ευπαθών ομάδων (νεογνά, παιδιά, έγκυες γυναίκες). Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει ακόμα και έτσι η νομοθεσία περί βαρέων μετάλλων στα τρόφιμα (ΕΚ 1881/2006) έχει όρια μόνο για τέσσερα μέταλλα (μόλυβδο, κασσίτερο, κάδμιο και υδράργυρο). Έτσι όταν η Πολιτεία αποφάσισε να ερευνήσει το θέμα των βαρέων μετάλλων σε τρόφιμα από την περιοχή της Βοιωτίας, το Υπουργείο Αγρ. Ανάπτυξης και Τροφίμων κατέληξε στο εξής συμπέρασμα (σχετικό δελτίο τύπου, 11.2.2011) «τα ευρήματα των δειγμάτων για τα λοιπά βαρέα μέταλλα (νικέλιο, χρώμιο, χαλκός, ψευδάργυρος) δεν μπορούν να αξιολογηθούν γιατί από τον καν. 1881/2006 δεν έχουν ορισθεί ανώτατα όρια».
Με άλλα λόγια το Υπουργείο εκμεταλλευόμενο το νομικό κενό της μη ύπαρξης ανώτατου ορίου για συγκεκριμένες ουσίες γνωματεύει αυθαίρετα ότι δεν μπορούν να αξιολογηθούν τα ευρήματα ως προς την επικινδυνότητα τους. Αυτό όμως έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ισχύουσα κοινοτική και εθνική νομοθεσία η οποία επιβάλει να γίνεται αξιολόγηση κινδύνου ακόμη και για ουσίες για τις οποίες δεν προβλέπεται ανώτατο όριο και μάλιστα να λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης ακόμη και στην περίπτωση ύπαρξης όχι βέβαιου αλλά απλά ενδεχόμενου κινδύνου, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω. Ο νόμος ορθά προβλέπει έτσι, διότι προφανώς είναι αδύνατο να καθοριστούν όρια για κάθε μία από τις χιλιάδες υπαρκτές χημικές ουσίες, αλλά και διότι πάντοτε υπάρχει μια καθυστέρηση κατά το πέρασμα της επιστημονικής γνώσης στην νομοθεσία. Όμως η υγεία δεν μπορεί ούτε να διακυβεύεται ούτε να περιμένει!
Πριν από λίγες μέρες, ο κ. Νίκος Κατσαρός (επιστημονικός συνεργάτης του «Δημόκριτου» και πρώην πρόεδρος του ΕΦΕΤ) δημοσίευσε ένα κείμενό του σχετικά με το εξασθενές χρώμιο στα λαχανικά και τις ευθύνες της πολιτείας. Με το εν λόγω κείμενό του, ο κ. Κατσαρός ασκεί κριτική στην έρευνα, που έχουμε διεξάγει σε τρόφιμα-βολβούς, γράφοντας το εξής «ο τρόπος που πήραν δείγματα και έκαναν αναλύσεις οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι αμφισβητήσιμος, διότι επειδή δεν τους άφησαν οι παραγωγοί να πάρουν δείγματα από τα χωράφια, αυτά πάρθηκαν από τα ράφια των πολυκαταστημάτων».
Δειγματοληψία και αξιοπιστία
Σε όλες τις επιστημονικές μελέτες που γίνονται σε τρόφιμα, τα αναλυθέντα δείγματα τροφίμων προέρχονται από τα ράφια των καταστημάτων λιανεμπορίου μιας και από εκεί τα αγοράζει ο μέσος καταναλωτής!Αυτή η δειγματοληψία είναι και η πλέον ενδεδειγμένη όταν θέλουμε να μελετήσουμε την πραγματική επιβάρυνση των καταναλωτών σε ένα παράγοντα. Η δειγματοληψία θα πρέπει να γίνεται από όλες τις διαθέσιμες αλυσίδες λιανεμπορίου και να αναλυθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερος αριθμός δειγμάτων. Και αυτό έγινε: όλα τα δείγματα που αναλύθηκαν εις τριπλούν έδειξαν αυξημένα επίπεδα βαρέων μετάλλων. Για να κριθεί η αξιοπιστία και άρα η αξία μιας επιστημονικής μελέτης, εκτός από τον τρόπο δειγματοληψίας, πρέπει να εξετάσουμε και την αξιοπιστία της μεθόδου. Είναι διαπιστευμένο το εργαστήριο που έγιναν οι μετρήσεις; Είναι τα αποτελέσματα επαναλήψιμα και ορθά με χρήση πιστοποιημένων υλικών αναφοράς;Μάλλον αυτά θα έπρεπε να μας ρωτήσει ο κ. Κατσαρός…
Η αρχή της προφύλαξης
Στο άρθρο 7 του ΕΚ 178/2002, αναλύεται η «αρχή της προφύλαξης» και αποσαφηνίζεται ότι όταν για συγκεκριμένους κινδύνους (π.χ. εξασθενές χρώμιο στο νερό, βαρέα μέταλλα σε τρόφιμα) υπάρχει πιθανότητα βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία αλλά εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορούν να ληφθούν προσωρινά μέτρα διαχείρισης του κινδύνου που είναι αναγκαία για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας των καταναλωτών. Με αυτό το άρθρο ουσιαστικά δίνεται το «πράσινο φως» στις υπηρεσίες και τους οργανισμούς ελέγχου των τροφίμων να λαμβάνουν μέτρα προστασίας της υγείας των καταναλωτών ακόμα και όταν ο κίνδυνος δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένος.
Λόγω της επικινδυνότητας της δισφαινόλης Α (μιας ένωσης που υπάρχει σε μερικά υλικά συσκευασίας όπως τα πολυκαρβονικά), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίστηκε σε αυτή την αρχή της Προφύλαξης στις 1.3.2011 και αποφάσισε την απαγόρευση όλων των μπιμπερό που κατασκευάζονται από πολυκαρβονικά και ενδέχεται να εκλύουν δισφαινόλη Α. Θα περίμενε κανείς ανάλογα να πράξει και η ελληνική πολιτεία στο θέμα του νερού με εξασθενές χρώμιο. Γιατί, λοιπόν, η Πολιτεία δεν εφαρμόζει την Αρχή της Προφύλαξης για το εξασθενές χρώμιο στο νερό στον Ασωπό και στη Μεσσαπία;
http://www.zabetakis.net
