από Νίκος Κατσαρός Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»
Επικίνδυνοι ρυπαντές
Είναι γεγονός ότι έχουμε εισέλθει στην πρώτη φάση του φαινομένου του θερμοκηπίου όπου οι κλιματικές αλλαγές κυριαρχούν. Και ενώ όλα τα δεδομένα μέχρι σήμερα συνιστούν περιόδους ξηρασίας με έντονα φαινόμενα λειψυδρίας εμείς είτε αλόγιστα σπαταλάμε το νερό άρδευσης είτε μολύνουμε ασύστολα το νερό ύδρευσης.
Νερό επιβαρημένο με νιτρικά
Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ περισσότερο από το 30% του νερού διαφεύγει από τις σωληνώσεις λόγω διαρροών πριν φτάσει στον προορισμό του. Αυτό συνιστά μεταξύ άλλων αγωνία, ανασφάλεια και σοβαρή οικονομική επιβάρυνση. Σε περιοχές της Θράκης, του Έβρου και της Ανατολικής Μακεδονίας το νερό άρδευσης ορισμένων γεωτρήσεων έχει βρεθεί να είναι επιβαρημένο με νιτρικά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως όριο των νιτρικών στο πόσιμο νερό 50 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο νερού.
Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το όριο αυτό δεν είναι όριο ασφαλείας αλλά όριο ανοχής, δηλαδή όσο χαμηλότερο το ποσοστό των νιτρικών στο νερό τόσο ασφαλέστερο είναι. Τα νιτρικά έχουν προέλθει από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων στις δεκαετίες 60, 70 και 80 όταν χορηγούντο αλόγιστα και χώρις σχεδόν οικονομική επιβάρυνση στους αγρότες από τους γεωργικούς συνεταιρισμούς. Το πρόβλημα είναι σοβαρό διότι τα νιτρικά από το νερό περνούν σε φρούτα και λαχανικά γι’αυτό και πρέπει να ελέγχουν τα φρούτα και τα λαχανικά για τα επίπεδα των νιτρικών. Το πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα οξυμένο σε περιοχές της Θεσσαλίας όπου πολλές γεωτρήσεις έδειχναν αυξημένες ποσότητες νιτρικών. Δυστυχώς πρέπει να γνωρίζουμε ότι όταν ρυπανθεί μια περιοχή τότε η απορρύπανση κοστίζει όχι μόνο χρήμα αλλά και χρόνο.
Επίσης με νιτρικά είναι επιβαρημένα νερά γεωτρήσεων περιοχών Ηλείας, Μεσσηνίας, Αργολίδας κ.α. Πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών έδειξε ότι νερά γεωτρήσεων της Ανατολικής Αττικής είχαν υψηλά ποσοστά νιτρικών. Η υδρολογική λεκάνη από την περιοχή των Καλυβίων που διέρχεται από Μαρκόπουλο, Κορωπί, Παιανία, Παλλήνη, Γέρακα, Σπάτα βρέθηκε κατά περιοχές να έχει αυξημένα επίπεδα νιτρικών. Επίσης ο φρεατικός ορίζοντας πολλών περιοχών της Αττικής είναι μολυσμένες όχι μόνο με νιτρικά αλλά και με αστικά λύματα και βιομηχανικά απόβλητα που παρασύρονται από τα όμβρια νερά. Έτσι και το νερό στα περισσότερα πηγάδια της Αττικής είναι ακατάλληλο. Σε περιοχές του Μαραθώνα, του Σχοινιά, Πικερμίου αλλά και άλλων περιοχών της χώρας όπως Ηλείας, Πρεβέζης, Κρήτης, Αργολίδας κλπ. είχαν αυξημένες ποσότητες από χλωριούχα ιόντα.
Υπεράντληση και γεωτρήσεις
Το γεγονός ότι το νερό των γεωτρήσεων είναι ακατάλληλο οφείλεται σε υπεράντλησή του με αποτέλεσμα θαλασσινό νερό να εισέρχεται στον υδροφόρο ορίζοντα. Πρίν πέντε χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε αποστείλει έγγραφο στο Υπουργείο Εσωτερικών όπου συνιστούσε ότι το νερό εκατόν είκοσι περιοχών της χώρας έπρεπε να παρακολουθείται συστηματικά διότι ήταν επιβαρημένο. Νερό γεωτρήσεων περιοχών της Θεσσαλονίκης, Χαλάστρα και Λάρισας έχει βρεθεί ότι περιέχει αρσενικό. Το αρσενικό προκαλεί αναιμίες και βλάβες στο αναπνευστικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Γι’αυτό και νερό στις περιοχές αυτές έχει κριθεί ακατάλληλο. Νερό από γεωτρήσεις κοντά στην πόλη της Χίου βρέθηκε να περιέχει υδράργυρο πάνω από το επιτρεπτό όριο και το νερό αυτό έχει κριθεί ακατάλληλο για πόση. Νερό γεωτρήσεων σε περιοχές της Ανατολικής Αττικής έχει βρεθεί με αυξημένα ποσοστά σε υδράργυρο.
Βιομηχανική δραστηριότητα και νερό
Ο ψευδάργυρος προκαλεί αναιμίες, βλάβες στο νευρικό σύστημα και καρδιαγγειακές παθήσεις. Ο ψευδάργυρος προέρχεται από βιομηχανική δραστηριότητα περιοχών της Αττικής σε αντίθεση με την επιβάρυνση από υδράργυρο του νερού της Χίου που προέρχεται από τα πετρώματα της περιοχής. Σε περιοχές της Δυτικής Αττικής το νερό γεωτρήσεων περιέχει πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες, χημικούς διαλύτες τολουόλιο, ξυλόλιο κ.λ.π., πετρελαιοειδή και βαρέα μέταλλα όπως νικέλιο, κάδμιο, μόλυβδο, υδράργυρο που προέρχονται από τα διυλιστήρια, τα χαλυβουργία, τα ναυπηγεία και τις χημικές βιομηχανίες της περιοχής.
Όλοι οι δήμοι της χώρας διαθέτουν ΔΕΥΑ, Δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης, αποχέτευσης που πρέπει να παρακολουθούν συστηματικά την ποιότητα του πόσιμου νερού. Επίσης οι ίδιες επιχειρήσεις είναι υπεύθυνες για το νερό των κοινοτήτων και όπου δεν επαρκούν ενισχύονται από τις Νομαρχίες. Το Υπουργείο είναι επίσης υπεύθυνο συντονιστικά για το νερό ύδρευσης των πόλεων. Οι διευθύνσεις υγιεινής των Νομαρχιών ενισχύουν το έργο των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης. Δυστυχώς και ιδιαίτερα οι δημοτικές επιχειρήσεις είτε λόγω έλλειψης προσωπικού ή και υποδομών σε πολλές περιοχές της χώρας δεν μπορούν να ανταποκριθούν πλήρως.
Η χλωρίωση σε Ελλάδα, Ευρώπη και Η.Π.Α.
Η χλωρίωση του νερού πρέπει να γίνεται συστηματικά ώστε να θανατώνονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί, ιδίως κατά την θερινή περίοδο. Πρέπει όμως να αποφεύγεται η υπερχλωρίωση του νερού. Το χλώριο αντιδρά με οργανικές ουσίες που υπάρχουν στο νερό και σχηματίζει οργανοχλωριομένες ενώσεις που έχουν θεωρηθεί ύποπτες για βλάβες στο αμυντικό σύστημα του οργανισμού και για καρκινογενέσεις. Σε πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και σε περιοχές της Ευρώπης για τους λόγους αυτούς δεν εφαρμόζεται η χλωρίωση του νερού αλλά άλλες μέθοδοι είτε με οξείδιο του χλωρίου ή όζον, ηλεκτρόλυση, υπεροξείδιο του υδρογόνου κλπ. Εδώ θα πρέπει να επισημάνω ότι το πόσιμο νερό ύδρευσης της Αττικής δηλ. το νερό της ΕΥΔΑΠ είναι άριστο παρακολουθείται συστηματικά χλωριώνεται ως προβλέπεται και δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας από το καταναλωτικό κοινό. Σε πολλούς δήμους το δίκτυο είναι πεπαλαιωμένο, δημιουργούνται διαρροές με αποτέλεσμα να μολύνεται με μικρόβια το πόσιμο νερό γι’αυτό και πρέπει να ελέγχονται συστηματικά ενδεχόμενες διαρροές του δικτύου διότι εκτός από την οικονομική επιβάρυνση έχουμε και κίνδυνο μόλυνσης από παθογόνους μικροοργανισμούς.
Ο αμίαντος στα δίκτυα ύδρευσης
Από την 01/01/2005 έχει απαγορευτεί η παραγωγή, η εμπορία και η χρήση ειδών που περιέχουν αμίαντο και αυτό διότι έχει αποδειχθεί ότι ο αμίαντος εισπνεόμενος προκαλεί μακροχρόνια καρκίνο του πνεύμονα, καρκίνο του υπεζωκότα (της διαχωριστικής μεμβράνης μεταξύ πνευμόνων και των άλλων οργάνων) και αμιάντωσης, μιας εκφυλιστικής ασθένειας των πνευμόνων. Ενώ δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τις επιπτώσεις από τον εισπνεόμενο αμίαντο, υπάρχουν σοβαρές αμφισβητήσεις για τον αμίαντο που καταπίνουμε είτε με το νερό είτε με τα τρόφιμα. Γι’αυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ζητήσει να αντικατασταθούν οι σωλήνες αμιάντου από τα δίκτυα ύδρευσης.
Όπως όμως τα δίκτυα ύδρευσης παλαιώνουν και θα πρέπει να αντικατασταθούν, θα αντικατασταθούν από σωλήνες χωρίς αμίαντο. Επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως όριο για το πόσιμο νερό τις εκατό χιλιάδες ίνες αμιάντου ανά λίτρο νερού. Γι’αυτό στο νερό των δήμων που έχουν δίκτυο αμιαντοσωλήνων πρέπει να παρακολουθείται το όριο αμιάντου στο πόσιμο νερό. Επίσης σε νερό γεωτρήσεων της Ρόδου σε ορισμένες κοινότητες βρέθηκαν ποσότητες Μαγγανίου και Νικελίου. Είναι γνωστό ότι το μαγγάνιο προκαλεί βλάβες στα νεφρά και το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, όταν υπερβαίνει τα όρια όπως και το νικέλιο. Επίσης σε νερό γεωτρήσεων του Νομού Ηλείας βρέθηκαν αυξημένες ποσότητες σιδήρου και μαγγανίου όπου ο σίδηρος επηρεάζει το αιμοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Αυξημένες ποσότητες μαγνησίου, σιδήρου και άλλων αλάτων αυξάνουν την σκληρότητα του νερού, όπως σε περιοχές της Κέρκυρας κ.α. όπου το νερό δεν συνιστάται για πόσιμη κατανάλωση.
Μηδενικά επίπεδα ραδιενέργειας
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις τα μεταλλικά ιόντα και το φθόριο προέρχονται από τα κοιτάσματα των περιοχών αυτών και όχι από βιομηχανικές δραστηριότητες. Εκτός από τις χημικές ουσίες που αναφέρθηκαν, σε περιοχές της χώρας το νερό εμφανίζεται με αυξημένο μικροβιακό φορτίο, κολοβακτηρίδια κλπ. Αυτό οφείλεται είτε διότι το νερό δεν χλωριώνεται κανονικά είτε διότι το δίκτυο ύδρευσης είναι παλαιωμένο, έχει διαρροές και μολύνεται κατά την διαδρομή του. Κάτι παρόμοιο συνέβη πρόσφατα στις πυρόπληκτες περιοχές δήμων του Νομού Ηλείας. Γι’αυτό το νερό πρέπει όχι μόνο να χλωριώνεται συστηματικά αλλά και να ελέγχεται ότι δεν υπάρχουν διαρροές κατά την διαδρομή του μέχρι τους καταναλωτές. Στο σύνολο των περιοχών της χώρας τόσο στο πόσιμο νερό όσο και στο νερό άρδευσης ουσιαστικά δεν υπάρχει ραδιενέργεια. Τα επίπεδα ραδιενέργειας είναι από μηδενικά έως ελάχιστα.
