Δεν ξέρω εάν το έχετε παρατηρήσει αλλά η αίσθηση που έχουμε τα τελευταία χρόνια είναι ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι… ντεμοντέ!
Στη δεκαετία του ΄90, το νέφος ήταν στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας με συνεχείς ενημερώσεις για τα επίπεδα των οξειδίων του αζώτου, του μονοξειδίου του άνθρακα και του καπνού. Μια δεκαετία μετά, η καθημερινότητά μας άλλαξε, με το νέφος να χάνει το πρώτο τραπέζι πίστα και να μετατρέπεται στον γνωστό – άγνωστο «κουκουλοφόρο» που ζει ανάμεσά μας, διαθέτει εκατομμύρια «γιάφκες» με τοξικές και χημικές πηγές, κάνει συντρίμμια την υγεία μας και παραμένει «ασύλληπτος».
Όλα αυτά, βέβαια, μέχρι το φετινό καλοκαίρι που… έτσι ξαφνικά, αρχίσαμε να κατακλυζόμαστε σχεδόν καθημερινά από δελτία τύπου του υπουργείου Περιβάλλοντος, το οποίο μας ενημέρωνε για τα αυξημένα επίπεδα του φονικού ρύπου όζοντος και με copy paste ανακοινώσεις από το υπουργείο Υγείας που συνιστούσε στα άτομα με αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις και γενικότερα σε όσα άτομα είναι ευαίσθητα στην ατμοσφαιρική ρύπανση να μην ξεμυτίσουν από το σπίτι τους και στα παιδιά να παίζουν σαν… μικρομέγαλα.
Και το ερώτημα είναι… εάν τα κάνουμε όλα αυτά, δεν κινδυνεύουμε από το όζον; Και όταν τελειώσει το καλοκαίρι θα φύγει; Θα πάει χειμερινές διακοπές αλλού; Κι αν το όζον φύγει η ατμόσφαιρα θα είναι καθαρή και ξάστερη; Ασφαλώς και όχι γιατί το νέφος με όλους τους παλιούς αλλά και τους νέους του ρύπους είναι εδώ ενωμένο δυνατό!
Και αν κάτι είναι σίγουρα ντεμοντέ αυτό δεν είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά το δίκτυο για τη μέτρησή της -που υστερεί τόσο όσον αφορά στον αριθμό των σταθμών όσο και στην κάλυψη όλων των σημαντικών για τους επιστήμονες περιοχών του Λεκανοπεδίου- και, βέβαια, τα μέτρα για την αντιμετώπισή της που μυρίζουν εδώ και χρόνια μούχλα.
Έλλειμμα ενημέρωσης
Ένας από τους βασικούς λόγους που όλοι οι πολίτες έχουν την αίσθηση ότι το νέφος … το πάτησε το τρένο, είναι η έλλειψη ενημέρωσης. Και όταν λέμε ενημέρωση δεν εννοούμε τα δελτία Τύπου που αποστέλλονται στους δημοσιογράφους, αλλά ενημέρωση συνεχής στους δρόμους των πόλεων, στην οποία θα έχουν πρόσβαση άμεσα όλοι οι πολίτες.
Η ενημέρωση των πολιτών είναι και μια από τις βασικές επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέμα της αέριας ρύπανσης, μας επεσήμανε ο Αλέξανδρος Παπαγιάννης, αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος στο ΕΜΠ, όταν τον ρωτήσαμε γι αυτή την αίσθηση περίεργης σιωπής που υπάρχει γύρω από τα θέματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης «κατά τη γνώμη μου ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα είναι η διαρκής ενημέρωση της κοινής γνώμης. Στο θέμα αυτό υπάρχει ένα σημαντικό έλλειμμα. Η τελευταία οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2008/50/ΕΚ) απαιτεί την άμεση εφαρμογή ενός χρωματικού δείκτη που θα αποτυπώνει την κατάσταση της ποιότητας του αναπνεύσιμου αέρα με 6 χρώματα ,μπλε: πολύ καλή, πράσινο: καλή, κίτρινο: ικανοποιητική, πορτοκαλί: επαρκής, κόκκινο: υπέρβαση ορίων, μαύρο: πολύ κακή».
Βέβαια δικαίως μπορεί κάποιος να σκεφθεί ότι μέσα σε όλη τη μαυρίλα που έχει κατακλύσει τη ζωή μας δεν είναι, ίσως και ότι καλύτερο να περπατάμε και να βλέπουμε πίνακες να «χτυπούν» στο κόκκινο και το μαύρο… Από την άλλη, όμως, αυτό το καθημερινό σοκ μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για την κινητοποίηση των πολιτών με αίτημα τη λήψη δραστικών μέτρων.
«Πιστεύω ότι ο ρόλος των πολιτών είναι πολύ σημαντικός στο να «πιέσει» την πολιτεία να πάρει επείγοντα μέτρα για τη συστηματική καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κάτι που άλλωστε θα πρέπει να ακολουθηθεί λόγω των αυστηρότερων ορίων που επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον έλεγχο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας» μας υπογράμμισε ο κ. Παπαγιάννης, θεωρώντας ως ένα πρώτο βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση την απαίτηση για την άμεση εφαρμογή της χρήσης του χρωματικού δείκτη ποιότητας του αναπνεύσιμου αέρα.
«Μάχη» με φισεκλίκια!
Σύμφωνα με την έκθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος, στην οποία αξιολογείται η ποιότητα της ατμόσφαιρας της Αθήνας για το 2009, τα πράγματα είναι σκούρα σε ορισμένους ρύπους τρίτης γενιάς και συγκεκριμένα:
* τα αιωρούμενα ΑΣ10 που παρουσιάζουν υπερβάσεις των ορίων σε αρκετά σημεία μέτρησης
* το διοξείδιο του αζώτου που παρουσιάζει επίσης υπερβάσεις της ενδεικτικής μέσης ετήσιας τιμής και αν δεν μειωθούν οι τιμές τότε θα υπάρξει υπέρβαση και των νέων ορίων που ισχύουν από την 1-1-2010
* το όζον που παρουσιάζει υπερβάσεις τόσο του ορίου ενημέρωσης όσο και του ορίου συναγερμού κατά κύριο λόγο στους περιφερειακούς σταθμούς μέτρησης
* το βενζόλιο, που ήδη για το διάστημα 1/7/2009 έως 30/6/2010 η μέση τιμή των ωριαίων τιμών του ρύπου ήταν 5,2 μg/m3, με όριο τα 5 μg/m3.
Η περιγραφή της κατάστασης που γίνεται στην έκθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι λίγο – πολύ υπηρεσιακή και αποτελεί τη μία όψη του νομίσματος, γιατί αυτό που δεν λέει ευθέως η έκθεση των επιστημόνων του ΥΠΕΚΑ, είναι ότι επί της ουσίας δεν έχουμε την πραγματική εικόνα της κατάστασης, αφού αυτή εξαρτάται άμεσα από το πώς είναι δομημένο το δίκτυο μέτρησης των ρύπων τόσο όσον αφορά τον αριθμό των σταθμών όσο και τη γεωγραφική κατανομή τους. Εν ολίγοις η ατμοσφαιρική ρύπανσης μπορεί να «εκσυγχρονίζεται» και να βρίσκεται είδη σε ρύπους 3ης γενιάς, δεν συμβαίνει το ίδιο, όμως, με τα «όπλα» που διαθέτει η Πολιτεία και για τον εντοπισμό των «απογόνων» και για την αντιμετώπισή τους.
Όπως μας επεσήμανε ο κ. Παπαγιάννης, αν και το υπάρχον δίκτυο μέτρησης της αέριας ρύπανσης είναι σε γενικές γραμμές καλά εξοπλισμένο, «υπάρχουν ελλείψεις οργάνων που θα πρέπει να αγορασθούν και να εγκατασταθούν το συντομότερο δυνατόν, στην περιοχή της Αθήνας κυρίως όσον αφορά στις μετρήσεις των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ2.5, ΡΜ10 και των υδρογονανθράκων». Άμεσα θα πρέπει να γίνει και ο επανασχεδιασμός του δικτύου μέτρησης αφού οι περισσότερες περιοχές του Λεκανοπεδίου δεν καλύπτονται με αποτέλεσμα να μην υπάρχει πλήρης εικόνα των επιπέδων συγκέντρωσης αυτών των ρύπων που σύμφωνα με τις καταγραφές που υπάρχουν υπερβαίνουν τα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Περιοχές που πρέπει να καλυφθούν με σταθμούς μέτρησης είναι τα νοτιοανατολικά προάστια, η δυτική και βορειοανατολική Αθήνα. Ο επανασχεδιασμός του δικτύου θα πρέπει να βασισθεί στην υπάρχουσα ερευνητική και πειραματική εμπειρία, και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη παράγοντες όπως: ο πολεοδομικός σχεδιασμός, οι χρήσεις γης, τα συγκοινωνιακά στοιχεία, οι περιβαλλοντικές παράμετροι, οικονομικά και πληθυσμιακά στοιχεία Επίσης, θα πρέπει να αποκτήσουμε και μια καλύτερη εικόνα της κατακόρυφης κατανομής των αιωρούμενων σωματιδίων προκειμένου να είμαστε σε θέση να καταλάβουμε τους μηχανισμούς παραγωγής και μετακίνησής τους στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας, ώστε να προτείνουμε τα κατάλληλα μέτρα μείωσής τους».
«Πάρτε μέτρα τώρα»!
Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και επισημαίνουν ότι απαιτείται η λήψη δέσμης μέτρων, ορισμένα από τα οποία μπορούν να υιοθετηθούν άμεσα και να αποδώσουν άμεσα ενώ άλλα θα έχουν οφέλη σε βάθος χρόνου. Όπως μας επεσήμανε ο κ. Παπαγιάννης, για τη σωστή λήψη μέτρων ώστε να μειωθεί η αέρια ρύπανση «θα πρέπει να ανατρέξουμε στην βοήθεια ειδικών μοντέλων πρόγνωσης της ρύπανσης, αλλά και βέβαια στην προϋπάρχουσα ερευνητική εμπειρία των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων μας. Δυστυχώς, η πληροφορία αυτή δεν έχει ακόμα κατάλληλα αξιοποιηθεί από την πολιτεία».
Συνοπτικά, τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν είναι :
•Χρήση ειδικών φίλτρων συγκράτησης των σωματιδίων ή άλλων ρύπων στις βιομηχανικές και αστικές καμινάδες
•Εφαρμογή νέων τεχνολογιών στη βιομηχανία για τη μείωση των εκπεμπόμενων αέριων ρύπων
•Μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο - Εξοικονόμηση ενέργειας,
•Χρήση φυσικού αερίου στη βιομηχανία-αυτοκίνητα,
•Πλήρης απαγόρευση της καύσης και αποτέφρωσης (στερεών, υγρών ή αέριων) αποβλήτων σε ανοικτό μη ελεγχόμενο χώρο (π.χ. χωματερές),
•Αυστηρός και ορθός έλεγχος των οχημάτων αλλά ΚΑΙ των δικύκλων-Εφαρμογή της Κάρτας Ελέγχου Καυσαερίων (ΚΕΚ) σε όλα τα κυκλοφορούντα οχήματα - μέσα μετακίνησης (ταξί, φορτηγά, ΙΧ αυτοκίνητα ΚΑΙ δίκυκλα),
•Αποθάρρυνση της χρήσης του IX επιβατηγού αυτοκινήτου, ιδίως στο κέντρο της πόλης,
Έλεγχος των καταλυτών/φίλτρων στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων,
•Χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς - Βελτίωση & επέκταση του δικτύου δημόσιας μετακίνησης στις μεγάλες αστικές περιοχές (metro, τραμ, προαστιακός σιδηρόδρομος, λεωφορεία, τρόλεϋ, κλπ.),
•Ενίσχυση της εναλλακτικής μετακίνησης-Δημιουργία βιώσιμων συνθηκών για την ανάπτυξη ποδηλατοδρόμων,
•Μείωση των εκπεμπόμενων καρκινογόνων υδρογονανθράκων (πχ. βενζόλιο, τολουόλιο, οργανικοί διαλύτες, κλπ.) στην ατμόσφαιρα.
Ρύποι και επιπτώσεις στην υγεία
Οι κεντρικές θερμάνσεις ,οι βιομηχανικές εκπομπές, τα συμβατικά βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα οχήματα και εδώ και 19 χρόνια τα καταλυτικά οχήματα, είναι οι βασικές πηγές από τις οποίες εκπέμπονται οι ρύποι 3η γενιάς. Ιδού η «ακτινογραφία» των τεσσάρων βασικότερων ρύπων στους οποίους έχει καταγραφεί το μεγαλύτερο πρόβλημα.
ΟΖΟΝ
Πηγές: Δευτερογενής ρύπος που σχηματίζεται στην κατώτερη ατμόσφαιρα. Πηγές των ρύπων που συντελούν στη δημιουργία του όζοντος είναι τα οχήματα, εργοστάσια, χωματερές, χημικά διαλυτικά και πολλές άλλες μικρές πηγές όπως βενζινάδικα, αγροτικός εξοπλισμός, κλπ
Επιδράσεις: Το όζον σε μεγάλες συγκεντρώσεις προκαλεί σημαντικά προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον . Προκαλεί ερεθισμό στην αναπνευστική οδό, διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας, αίσθημα ξηρότητας στο λαιμό, πόνο στο στήθος, βήχα, άσθμα, φλεγμονή στους πνεύμονες, πιθανή επιδεκτικότητα σε μολύνσεις του αναπνευστικού και ερεθισμό των οφθαλμών. Το όζον είναι επίσης ο ρύπος με τις δυσμενέστερες επιδράσεις στα φυτά, μειώνει την παραγωγή στις αγροτικές καλλιέργειες και προκαλεί ζημιά στη δασική βλάστηση
ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ
Φυσικές πηγές: ηφαιστειακή δραστηριότητα, θάλασσα, σκόνη από απογυμνωμένο έδαφος.
Ανθρωπογενείς πηγές: βιομηχανικές δραστηριότητες, παραγωγή τσιμέντου, γύψου, χυτήρια μεταλλεύματος, αυτοκίνητα κυρίως πετρελαιοκίνητα, πυρκαγιές, αγροτικές δραστηριότητες, κατασκευές. Η συμμετοχή του αυτοκινήτου οφείλεται στην καύση του καυσίμου και στη φθορά
των ελαστικών. Μικρότερα σε μέγεθος σωματίδια δημιουργούνται στην ατμόσφαιρα από αντιδράσεις αερίων ρύπων. Οι αντιδράσεις αυτές επιταχύνονται παρουσία ηλιακής ακτινοβολίας και σε υψηλές θερμοκρασίες.
Επιδράσεις: εξαρτώνται πολύ από το μέγεθος των σωματιδίων και τη σύσταση τους. Όσο μικρότερα σε μέγεθος είναι τα σωματίδια τόσο βαθύτερα εισχωρούν στο αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου. Γενικά σωματίδια με μέγεθος μεγαλύτερο από 10 μm δεν εισχωρούν στο αναπνευστικό σύστημα. Τα μικρότερα από 10 μm σωματίδια επηρεάζουν την αναπνοή και προκαλούν ασθένειες στο αναπνευστικό. Ομάδα υψηλού κινδύνου αποτελούν ηλικιωμένοι, παιδιά και άτομα που πάσχουν από άσθμα. Προκαλούν επίσης φθορές στα υλικά και μειώνουν την ορατότητα.
ΒΕΝΖΟΛΙΟ
Πηγές: εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα κυρίως από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η κύρια πηγή είναι τα βενζινοκίνητα οχήματα ενώ άλλες πηγές είναι η βιομηχανία (διυλιστήρια, χημική βιομηχανία), η διακίνηση καυσίμων και η οικιακή θέρμανση.
Επιδράσεις: προκαλεί ασθένειες του αίματος και έχει χαρακτηριστεί ως καρκινογόνος ένωση.
ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ
Πηγές: η χρήση καυσίμων κυρίως σε αυτοκίνητα αλλά και σε βιομηχανικούς καυστήρες ή σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής παράγει μονοξείδιο του αζώτου. Αυτό με διάφορες χημικές αντιδράσεις που ενισχύονται με την παρουσία της ηλιακής ακτινοβολίας μετατρέπεται σε διοξείδιο του αζώτου.
Επιδράσεις: σημαντικός ρύπος για τη δημιουργία όξινης βροχής. Σε υψηλές συγκεντρώσεις βλάπτει ανθρώπους και βλάστηση. Στα παιδιά μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικές ασθένειες. Στους ασθματικούς προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή.
Πηγή: ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ
http://www.ecofinder.gr
