Ο Αθηναίος καθηγητής της ψυχιατρικής Αλέξανδρος Βγόντζας, πού είναι από το 2000 επικεφαλής της κλινικής προβλημάτων ύπνου του τμήματος ψυχιατρικής στο Πολιτειακό πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, είναι ένας από τους διεθνώς αναγνωρισμένους ερευνητές του ύπνου και των προβλημάτων του, μίλησε πρόσφατα με στη ΦτΑ για την σημασία του ύπνου στην ανθρώπινη υγεία.
Πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας Ουάσινγκτον Πόστ, στο οποίο αναφέρεται μεταξύ άλλων και στις εργασίες του κ. Βγόντζα, επισημαίνει ότι ένα από τα κοινότερα προβλήματα της πολυάσχολης εποχής μας, είναι η έλλειψη ύπνου ή του καλής ποιότητας ύπνου. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, προβλήματα του ύπνου, όπως είναι η αϋπνία και η υπνική άπνοια, μειώνουν ακόμα περισσότερο την ποιότητα ζωής ορισμένων ανθρώπων.
Όπως παρατηρεί ο καθηγητής Βγόντζας, οι έρευνες για το θέμα του ύπνου άρχισαν τα τελευταία χρόνια, όμως έχουν επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα. «Ο ύπνος, θα έλεγα σαν εισαγωγή, είναι ένα νέο πεδίο».μας εξηγεί ο καθηγητής κύριος Βγόντζας. «Στην αρχή, η προσπάθεια των ερευνητών του ύπνου, μιας και οι περισσότεροι από αυτούς είχαν τις βάσεις τους στην ψυχιατρική, ήταν να καταλάβουν τον ύπνο, τα όνειρα — ύπνου και ειδικά του ονειρικού ύπνου ώστε να διαπιστωθεί ποιες ήταν οι επιπτώσεις της αποστέρησης αυτής στην ψυχική υγεία.
Τελικά, αυτά τα πειράματα δεν απέδωσαν πολλά πράγματα και εδώ και αρκετά χρόνια το ενδιαφέρον των ερευνητών εστιάζεται στον λίγο ύπνο, ή τον κακής ποιότητας ύπνο. Μέχρι πρόσφατα, το ενδιαφέρον μας ήταν να ερευνήσουμε τι αποτέλεσμα έχει η έλλειψη ύπνου στις εγκεφαλικές λειτουργίες. Πιο τελευταία, και όταν λέω τελευταία, πραγματικά τα τελευταία 5 ή 6 χρόνια, έχει δοθεί μία έμφαση και μία στροφή το να δούμε το τι σημαίνει ο ύπνος για τη σωματική υγεία. Και θα’λεγα πως η ομάδα μας και το εργαστήριό μας, ήταν από τις πρώτες ομάδες που ασχολήθηκαν με την επίδραση του ύπνου ή της έλλειψής του επάνω στην υγεία».
Είναι γνωστό αλλά και εμφανές ότι η έλλειψη αρκετού ή καλού ύπνου, επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία. Όμως, , όπως απέδειξαν οι έρευνες του καθηγητή Βγόντζα και άλλων συναδέλφων του, αρνητικά επηρεάζεται και η σωματική υγεία, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε την αύξηση περιστατικών σοβαρών ασθενειών στα άτομα με προβλήματα ή ανεπάρκεια ύπνου, όπως υπέρταση, καρδιοπάθειες, οστεοπόρωση, διάφορες φλεγμονές, αλλά και πολλές μορφές του καρκίνου, ιδιαίτερα τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου.
Όπως εξηγεί ο κ. Βγόντζας: «Το 1999 δείξαμε ότι οι άνθρωποι που στερούνται του ύπνου για μία νύχταέχουν την επομένη μέρα αύξηση στο αίμα τους αυτού που λέμε ιντερλευκίνη 6. Αυτό είναι ένα μόριο που έχει σχέση με το ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά τώρα πιά ξέρουμε ότι δεν παράγεται μόνο από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Παράγεται επίσης στον εγκέφαλο, στην περιφέρεια—παράγεται ακόμα και από το λίπος. Όταν αυτά τα επίπεδα είναι ανεβασμένα, αυτό δείχνει σαν ο οργανισμός να βρίσκεται σε μία κατάσταση μικρού βαθμού φλεγμονής.
Το 2004, σε μία άλλη μας εργασία όπου περιορίσαμε τον ύπνο για μία εβδομάδα κατά δύο ώρες σε νεαρούς άνδρες και γυναίκες—δηλαδή, αντί για 8 ώρες, κοιμόντουσαν 6 ώρες. Και σε εκείνη την περίπτωση, βρήκαμε τα ίδια αποτελέσματα, δηλαδή ακόμα και με εκείνη την μικρή μείωση ύπνου, είχαμε αύξηση των ιντερλευκινών. Αυτό μας απέδειξε ότι ακόμα και οι δύο ώρες που περικόψαμε, είναι σημαντικές για την υγεία. Άλλες εργασίες από άλλα πανεπιστήμια, όπως εκείνη του Χάρβαρντ, μας έδειξε ότι παρόμοια αύξηση της ιντελευκίνης 6, σε άτομα που είναι αποστερημένα από ύπνο, σημαίνει μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιακά προβλήματα, π.χ. για έμφραγμα. Μία από τις λειτουργικές αναγκαιότητες που εξυπηρετεί η άνοδος των ιντερλευκινών, είναι ότι δημιουργεί υπνηλία, κούραση και κυριολεκτικά σε σπρώχνει να κοιμηθείς, διότι η ολοσχερής αποστέρηση ύπνου, όπως γνωρίζουμε από πειράματα με ποντίκια, οδηγεί στον θάνατο».
Ο καθηγητής Βγόντζας και η ομάδα του διεξάγουν συχνά πειράματα σε σχέση με τον ύπνο πάνω σε εθελοντές που προσέρχονται στο Κέντρο Έρευνας και Θεραπείας του Ύπνου στο ιατρικό κέντρο Χέρσυ του πολιτειακού πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας. Όπως μας είπε: «Αν και από πολλές απόψεις το θέμα του ύπνου αποτελεί ένα μυστήριο, από τις έρευνες προέκυψε το συμπέρασμα ότι αν κάποιος δεν κοιμάται αρκετές ώρες ή μένει ξάγρυπνος μέχρι τα ξημερώματα, αυτό αντιβαίνει στο εσωτερικό ρολόι του σώματός του, με αποτέλεσμα να αποσυντονίζονται πολλές σωματικές λειτουργίες. Ο απαιτούμενος χρόνος ύπνου διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά σε γενικές γραμμές κυμαίνεται από 7 σε 9 ώρες».
Όπως μας εξήγησε ο καθηγητής Βγόντζας, άν οι ώρες ύπνου είναι λιγότερες από 6, τότε συνήθως προκύπτουν προβλήματα υγείας, διότι το σώμα παράγει περισσότερες ορμόνες που σχετίζονται με το άγχος, οι οποίες δημιουργούν υπέρταση. Και η υπέρταση, ως γνωστόν, αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες των καρδιακών συγκοπών ή εγκεφαλικών επεισοδίων.
Εξάλλου η έλλειψη ύπνου ανεβάζει και τα επίπεδα της ιντερλευκίνης 6 στο αίμα, με αποτέλεσμα να την δημιουργία πυρετού, κούρασης και απώλεια της όρεξης. Ο καθηγητής Βγόντζας μελέτησε εξάλλου και τα προβλήματα του ύπνου, όπως το πρόβλημα της αϋπνίας, που διαφέρει από την έλλειψη ύπνου, η οποία θεωρείται εθελούσια. Όπως μας είπε, πάντα πιστευόταν ότι η αϋπνία έχει σχέση με το άγχος και την κατάθλιψη. «Αυτό που έχουμε καταλάβει πιο πρόσφατα είναι ότι αυτή η αϋπνία συνδέεται με την λειτουργία του stress-system και ειδικά του συστήματος που έχει σχέση με την παραγωγή της κορτιζόλης», εξηγεί ο καθηγητής Βγόντζας.
«Δηλαδή, οι άνθρωποι που υποφέρουν από αϋπνία, παράγουν αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Αντιδρούν σαν να είναι σε διαρκές στρες. Πειράματα σε σχέση με τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, μας έχουν δείξει ότι αυτά συνδέονται με πολλά προβλήματα υγείας, όπως καρδιοπάθειες, σοβαρής κατάθλιψης, οστεοπόρωσης, σπλαχνική παχυσαρκία, κλπ. Ένα τελευταίο πράγμα που έχουμε δει και θα το δούμε ακόμα περισσότερο στον Τύπο, είναι αν η έλλειψη ύπνου οδηγεί στην παχυσαρκία. Όπως ξέρετε, στην Αμερική ειδικά, αλλά τώρα πια και στην Ευρώπη, νομίζω και στην Ελλάδα, υπάρχει μία επιδημία παχυσαρκίας. Προσπαθούμε να καταλάβουμε οι επιστήμονες και βέβαια όχι μόνο εμείς που ασχολούμαστε με τον ύπνο, ποιοί μπορεί να είναι οι παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην επιδημία της παχυσαρκίας.
Αυτό που έχει προκαλέσει εντύπωση και το βλέπουμε και συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι ότι έχουν υπάρξει κάποιες εργασίες που λένε ότι αν κοιμάσαι λίγο, θα καταλήξεις παχύσαρκος. Το ερώτημα είναι, γίνεται κανείς παχύσαρκος επειδή δεν κοιμάται καλά, ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος που ευθύνεται και για τον κακό ύπνο και—ίσως—και για την παχυσαρκία. Έχουμε κάποια πολύ ενδιαφέρονται δεδομένα που τα επεξεργαζόμαστε και πολύ σύντομα θα τα παρουσιάσουμε, τα οποία δείχνουν ότι η απάντηση μάλλον δεν είναι ότι επειδή ορισμένα άτομα κοιμούνται λίγο γίνονται παχύσαρκα. Η απάντηση είναι ότι επειδή έχουν ένα αυξημένο στρες, βιώνουν τη ζωή τους σαν μία κατάσταση αυξημένου στρες. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι που τους οδηγεί στον κακό ύπνο και την παχυσαρκία. Αλλά γι’ αυτά θα πούμε περισσότερα όταν θα παρουσιάσουμε αυτά τα δεδομένα».
Ευχαριστούμε τον καθηγητή Αλέξανδρο Βγόντζα για την συνέντευξη που μας παραχώρησε και για το έργο του, με το οποίο τιμά την γενέτειρά του, την Ελλάδα.
