Ευρωπαϊκή έκθεση για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες και τις συνέπειές
τους στην υγεία
Τι κοινό μπορεί να έχει η αύξηση των καρκινοπαθειών, με εκείνη του
διαβήτη, της παχυσαρκίας, της εξασθένησης της γονιμότητας και την
πιο συχνή εμφάνιση μιας σειράς νευρολογικών προβλημάτων τόσο στους
ανθρώπους όσο και στα ζώα, ειδικά στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες;
Η απάντηση δεν μπορεί να βρίσκεται σε κάποια γενετική αιτία. «Τα ποσοστά
καρκίνου του μαστού αυξάνονται σχεδόν σε όλες τις βιομηχανικές χώρες.
Η πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών οφείλεται κυρίως στον τρόπο ζωής
και στην περιβαλλοντική έκθεση και όχι σε συγκεκριμένους γενετικούς
παράγοντες», σημειώνει μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση που δόθηκε
πρόσφατα στη δημοσιότητα από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος
(ΕΟΠ) και η οποία προσπαθεί να φωτίσει τις αιτίες της ανησυχητικής αυτής
Η έκθεση αποτελεί επιθεώρηση και σύνοψη των μελετών 15 ετών για τους
ενδοκρινικούς διαταράκτες και τις συνέπειές τους στην υγεία. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι χημικές ενώσεις που διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα,
καθώς προκαλούν ανεπιθύμητες μεταβολές στην ενδοκρινική λειτουργία.
Σύμφωνα με την πολυσέλιδη έκθεση του ΕΟΠ, την οποία εκπόνησε το
Πανεπιστήμιο Μπρούνελ, που βρίσκεται στην περιφέρεια του Λονδίνου,
υπάρχει πλέον μεγάλος όγκος ενδείξεων και σε ορισμένες περιπτώσεις και
αποδείξεις ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες συνδέονται με την αύξηση των
περιστατικών συγκεκριμένων παθογενειών. Οι συγκεκριμένες χημικές ενώσεις
δρουν ως Δούρειος Iππος. Εισερχόμενες εντός του οργανισμού μιμούνται τη
λειτουργία των φυσικών ορμονών, «κοροϊδεύοντας» το κύτταρο, δηλαδή τους
υποδοχείς στους οποίους δεσμεύονται οι ορμόνες για να λειτουργήσουν, με
αποτέλεσμα να απορρυθμίζουν τη γενικότερη λειτουργία των φυσικών ορμονών
στο σώμα.
Δυστυχώς, οι τεχνητά κατασκευασμένες χημικές ουσίες που δρουν ως
ορμονικοί διαταράκτες έχουν ευρύτατη διάδοση, από τα τρόφιμα και τις
συσκευασίες τους, τον πλαστικό κόσμο που μας περιβάλλει, φαρμακευτικά
σκευάσματα, παρασιτοκτόνα, σειρά προϊόντων για το σπίτι και καλλυντικά.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν, για παράδειγμα, για τους φθαλικούς εστέρες,
που βρίσκονται στα φυτοφάρμακα, για τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια που χρησιμοποιούνται στα πλαστικά (ακόμα και στα μπιμπερό), για τις παραβένε
ς στα αντηλιακά, ακόμα και για χημικά που χρησιμοποιούνται στα
αντισυλληπτικά χάπια.
Οιστρογόνα
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, η σύνδεση μεταξύ
των ενδοκρινικών διαταρακτών και ορισμένων ασθενειών είναι πλέον αποδεκτή. Ορισμένες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί: αποτελεί πλέον ευρεία παραδοχή
ότι η έκθεση στα οιστρογόνα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του
μαστού, ενδομητρίωση, ινομυώματα (καλοήθεις όγκοι στη μήτρα) και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) στις γυναίκες.
Aλλα χημικά-διαταράκτες μπορούν να προκαλέσουν χαμηλή ποιότητα σπέρματος.
Είναι πια λεπτομερειακά καταγεγραμμένο ότι σε πολλές χώρες αυξάνονται τα προβλήματα αναπαραγωγής στους άνδρες. Οι περιφερειακές διαφορές όσον
αφορά την ποιότητα του σπέρματος είναι μεγάλες, καθώς σε ορισμένες περιοχές
της Ευρώπης περίπου το 40% των ανδρών υποφέρει από μειωμένη γονιμότητα,
ενώ σε άλλες λιγότερο από το 10%. Εργαστηριακές μελέτες δείχνουν ότι τα αναπαραγωγικά συστήματα ενός ευρέος φάσματος σπονδυλωτών ειδών, από τις
πολικές αρκούδες μέχρι τα ψάρια, αλλά και μερικά ασπόνδυλα είδη, όπως
σαλιγκάρια και στρείδια, επηρεάζονται από ενδοκρινικούς διαταράκτες.
Ορισμένες μελέτες έχουν συσχετίσει τις συγκεκριμένες χημικές ενώσεις με τη
νόσο του θυρεοειδούς. Τα ποσοστά καρκίνου του θυρεοειδούς έχουν αυξηθεί
από 5% στην Ελβετία μέχρι 155% στη Γαλλία, ιδιαίτερα σε γυναίκες, παιδιά και
νεαρούς ενήλικες.
Αυτισμός
Αρκετές μελέτες έχουν συνδέσει επίσης την έκθεση σε ενδοκρινικούς
διαταράκτες με νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως ο αυτισμός, η
διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και η μειωμένη γνωστική λειτουργία
στα παιδιά. Ωστόσο, εκτιμάται ότι σε αυτόν τον τομέα χρειάζεται
περισσότερη έρευνα. Επίσης, ένας άλλος τομέας επηρεασμού φαίνεται
ότι είναι η τάση για πρόωρη έναρξη της εφηβείας στα κορίτσια.
«Θα ήταν συνετό να ληφθούν μέτρα προφύλαξης»
Οι σύγχρονες παθήσεις προκαλούνται από πλήθος παραγόντων, στην
αλληλεξάρτησή τους. Οι χημικές ενώσεις - ενδοκρινικοί διαταράκτες έχουν,
όπως όλα δείχνουν, και αυτές τη δική τους συμβολή στην παθογένεια. Πώς
θα απαντήσει η κοινωνία σε αυτή τη σιωπηλή απειλή; Η Αρχή της Προφύλαξης,
δηλαδή η λογική που στηρίζεται στην προληπτική αποφυγή πραγμάτων που
μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στη δημόσια υγεία και στο περιβάλλον,
αποτελεί μια αφετηρία.
«Οι επιστημονικές έρευνες που διεξήχθησαν τις τελευταίες δεκαετίες
κατέδειξαν ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες αποτελούν ένα πραγματικό
πρόβλημα, με σοβαρές επιπτώσεις στην άγρια ζωή και πιθανόν και στους
ανθρώπους. Θα ήταν συνετό να ληφθούν μέτρα προφύλαξης απέναντι σε
αυτές τις χημικές ενώσεις, μέχρι ο ρόλος τους να γίνει πλήρως κατανοητός»,
σχολίασε η διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος,
κ. Ζακλίν Μακ Γκλέιντ.
Η έκθεση Weybridge +15 (1996-2011) έδειξε με σαφήνεια ότι υπάρχει βλάβη
από τους χημικούς διαταράκτες σε ορισμένα είδη άγριας ζωής, καθώς και στην ανθρώπινη υγεία με μοντέλα που έτρεξαν σε εργαστήριο. «Βεβαίως, οι συνέπειες
αυτών των χημικών στον άνθρωπο μπορούν πολύ πιο δύσκολα να ανιχνευθούν,
καθώς απαιτούνται μακρόχρονες, ακριβές και δύσκολες έρευνες και μπορούν
να εκδηλωθούν πολλά χρόνια ή και δεκαετίες μετά την έκθεση. Ετσι, οι αρνητικές επιπτώσεις στην άγρια ζωή και στα ζώα πρέπει να εκληφθούν σαν έγκαιρη
προειδοποίηση για τις συνέπειες στον άνθρωπο», τονίζει ο ΕΟΠ. Υπάρχει
πλέον μεγάλος όγκος ενδείξεων που συνδέουν τη χημική έκθεση με προβλήματα
του θυρεοειδή, των συστημάτων αναπαραγωγής και του ανοσοποιητικού,
καθώς και νευρολογικά προβλήματα στα ζώα. Ανάλογες παθήσεις αυξάνονται
στον ανθρώπινο πληθυσμό.
Την ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης υπογραμμίζει και το γεγονός ότι
μερικές από τις πιο επίμονες χημικές ενώσεις, που διαταράσσουν την ορμονική λειτουργία, όπως το DDT, ο ΤΒΤ (τριβουτυλο-κασσίτερος) και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs), καταγράφουν ακόμα καταστροφικές επιπτώσεις, παρότι έχει απαγορευθεί ή περιοριστεί η χρήση τους εδώ και χρόνια. Μια σειρά μαλάκια και πληθυσμοί φώκιας και πτηνών υποφέρουν από την επίδραση των χημικών
στο σύστημα αναπαραγωγής τους.
Οι επιστήμονες ανησυχούν ότι πολλά χημικά που είναι ακόμα στο σύγχρονο
εμπόριο μπορούν επίσης να επηρεάσουν αρνητικά το ανθρώπινο αναπαραγωγικό σύστημα. Δεν ήρθε η ώρα για ένα απαγορευτικό σήμα στην παραγωγή τους;
