Δύο μελέτες έφεραν ξανά στο προσκήνιο τους κινδύνους από τεχνητές χημικές ενώσεις, διάχυτες στο περιβάλλον μας
 |
Το μεγάλο πρόβλημα του αθέατου και αθόρυβου «χημικού πολέμου», που διεξάγεται σε βάρος της δημόσιας υγείας από τις αμέτρητες τεχνητές χημικές ενώσεις που βρίσκονται στα πολυποίκιλα προϊόντα της καθημερινότητάς μας, έφεραν ξανά στο προσκήνιο δύο επιστημονικές μελέτες από τις ΗΠΑ. Στην πρώτη συσχετίσθηκαν οι υπερφθοριωμένοι υδρογονάνθρακες (PFCs), που βρίσκονται σε πολλά επεξεργασμένα υφάσματα, με την εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος των παιδιών. Ειδικότερα με τον περιορισμό της θετικής επίδρασης εμβολίων. Στη δεύτερη καταγράφηκε ότι μικροσκοπικές πλαστικές ίνες από τον ρουχισμό, διαφεύγουν κατά τη διαδικασία του πλυσίματος και βρίσκονται στη συνέχεια στις παραλίες, με αποτέλεσμα μέσω ζώων να περνούν στην τροφική αλυσίδα. Βεβαίως, οι μελέτες αυτές δεν είναι χωρίς αντίλογο και αμφισβητήσεις. Ερχονται όμως να προστεθούν στο πλήθος των αποδείξεων και ενδείξεων για τον ανθυγιεινό ρόλο πολλών χημικών ουσιών, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες.
«Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η έκθεση σε περιβαλλοντικούς ρύπους δυστυχώς δεν περιορίζεται στις φθοριούχες ουσίες. Αλλωστε σωστά επισημαίνεται ότι ακρυλικές ίνες από συνθετικά ρούχα μπαίνουν στην διατροφική αλυσίδα, μαζί με όλα τα άλλα, όπως φθαλικές ενώσεις, διοξίνες, φυτοφάρμακα. Ολα αυτά επιβαρύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και όχι μόνο. Η «άμυνα» του ανθρώπινου οργανισμού βάλλεται ακόμα από το στρες της καθημερινότητας και τη ρύπανση της ατμόσφαιρας» λέει στην «Κ» η κ. Πολυξένη Νικολοπούλου - Σταμάτη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθύντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Περιβάλλον και Υγεία» και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Δημοσίας Υγείας. Ο πληθυσμός βρίσκεται αντιμέτωπος με τη μη οικειοθελή έκθεση στις χημικές απειλές, συνήθως ανενημέρωτος και απροστάτευτος. Να κάτι που πρέπει να αλλάξει!
Eξουδετερώνουν τη θετική δράση των εμβολίων
Τους πιθανούς κινδύνους από τη διασπορά χημικών ουσιών και το πέρασμά τους στα έμβρυα και στα μωρά αναδεικνύει μια νέα έρευνα από επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Η έρευνα επικεντρώνεται στους κινδύνους από τους υπερφθοριωμένους υδρογονάνθρακες (PFCs), ειδικά όσον αφορά την εξουδετέρωση της θετικής επίδρασης των εμβολίων. Φέρνει όμως στο προσκήνιο ξανά το συνολικό πρόβλημα της υπόσκαψης του ανοσοποιητικού συστήματος και ευρύτερα της δημόσιας υγείας από τις τεχνητές χημικές ενώσεις.
Οι φθοριούχες ενώσεις έχουν ευρεία χρήση στις συσκευασίες τροφίμων και στα υφάσματα. Οι ερευνητές, υπό τον δρα Φίλιπ Γκράντζιν, παρακολούθησαν 600 παιδιά από τα νησιά Φερόε, στον βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό. Η μελέτη ξεκινούσε πριν από τη γέννα (ως έμβρυα), μέχρι την ηλικία των επτά ετών. Οι ερευνητές συνέδεσαν τα επίπεδα PFCs στο αίμα τόσο των μητέρων όσο και των ίδιων των παιδιών με την ανταπόκριση των μικρών στο εμβόλιο διφθερίτιδας - τετάνου. Ο διπλασιασμός των επιπέδων αυτών στο αίμα της εγκύου αντιστοιχούσε σε μείωση της τάξης του 39% στη συγκέντρωση αντισωμάτων ενάντια στη διφθερίτιδα στον οργανισμό του παιδιού της όταν αυτό ήταν στην ηλικία των πέντε ετών. Ανάλογα ήταν τα αποτελέσματα όταν μελέτησαν τα επίπεδα στο αίμα των παιδιών. Ο διπλασιασμός των επιπέδων PFCs, στην ηλικία των επτά ετών, αντιστοιχούσε σε μείωση των αντισωμάτων κατά 50%. Μάλιστα, αρκετά παιδιά είχαν τόσο χαμηλά επίπεδα αντισωμάτων, που ήταν ουσιαστικά απροστάτευτα απέναντι στις λοιμώξεις. «Ηδη από την ηλικία των επτά ετών -δύο χρόνια μετά τον τελευταίο εμβολιασμό- το 10% των παιδιών είχε αντισώματα κάτω από το επίπεδο προστασίας του οργανισμού, γεγονός που σημαίνει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να προστατευθούν από λοιμώξεις μακροπρόθεσμα» ανέφερε ο δρ Γκράντζιν. «Οι υπερφθοριωμένοι υδρογονάνθρακες είναι πιο τοξικοί ακόμη και από τις διοξίνες», συμπλήρωσε.
Οι ερευνητές σημείωσαν πως τα νέα ευρήματα δεν αποδεικνύουν την ενοχή των PFCs για τα πλήγματα στο ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά κατέγραψαν αυξημένες ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Πάντως, η αμερικανική Υπηρεσία για την Προστασία του Περιβάλλοντος εξετάζει τη θέσπιση ορίων στις συγκεντρώσεις των φθοριούχων ενώσεων.
Πολύπλοκο ζήτημα
Μια πιο ευρεία ανάγνωση συνιστά η κ. Νικολοπούλου - Σταμάτη. «Η μελέτη του δρος Φ. Γκράντζιν είναι σημαντική, θέλει όμως προσεκτική ανάγνωση και αυτό διότι οι φθοριούχες ουσίες δεν είναι οι μόνες τοξικές ουσίες στο περιβάλλον. Ας μην επικεντρωθούμε μόνο σε αυτές. Δεν διευκρινίζεται από τη μελέτη αυτή το γεγονός, που εντούτοις ξέρουμε πολύ καλά ότι συμβαίνει. Δηλαδή ότι υπάρχουν πλήθος τοξικών ουσιών εκτός από τις φθοριούχες, που βρίσκονται διάχυτες στο περιβάλλον και δυστυχώς περνούν τον πλακούντα και φθάνουν στο έμβρυο. Ακόμα είναι γνωστό ότι υπάρχουν ουσίες μέσα σε μερικά εμβόλια του εμπορίου, όπως ο υδράργυρος και ή φορμαλδεΰδη, που είναι επίσης τοξικά, ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες. Το θέμα είναι πολύπλοκο», τονίζει.
Μπορούμε να πάρουμε κάποια μέτρα προστασίας; Οι ερευνητές συνιστούν, για παράδειγμα, την αποφυγή επίπλων, ρούχων και χαλιών, τα οποία έχουν περαστεί με ειδικό στρώμα για να μη λεκιάζουν. Eτσι, μπορεί να μειώνεται η έκθεση των πολιτών στα ύποπτα χημικά.
Μικρο-πλαστικά στις παραλίες
Περπατώντας στις ελληνικές παραλίες, προξενεί εντύπωση η ποσότητα των μικροσκοπικών κομματιών πλαστικών που βρίσκονται διασκορπισμένα μέσα στα βότσαλα, στην άμμο, παντού. Και υπάρχουν ακόμα πιο μικρά κομματάκια, τα οποία δεν φαίνονται. Η περιβαλλοντική οργάνωση «Αρχιπέλαγος» έχει κάνει συγκεκριμένες έρευνες, με ανησυχητικά ευρήματα σε ελληνικές παραλίες, ακόμα και απομακρυσμένες.
Μια έρευνα Αμερικανών επιστημόνων έρχεται να φωτίσει μια άλλη πλευρά: Μικροσωματίδια πλαστικού, προερχόμενα από ρούχα κυρίως, εισβάλλουν στην τροφική αλυσίδα. Οπως διαπίστωσαν ερευνητές του αμερικανικού Ερευνητικού Κέντρου Οικολογικής Ανάλυσης και δημοσίευσαν στην επιθεώρηση «Περιβαλλοντική Επιστήμη και Τεχνολογία», στις παραλίες καταλήγουν «μικροπλαστικά» από συνθετικά ρούχα, ύστερα από τη διαδικασία της πλύσης. Κάθε φορά που πλένονται απελευθερώνουν μέχρι και 1.900 μικροσκοπικές ίνες ανά ένδυμα. Παλιότερα έχει καταγραφεί ότι μικρά κομμάτια πλαστικού, μικρότερα του ενός χιλιοστού, μπορούσαν να καταναλωθούν από ζώα και να περάσουν έτσι στην τροφική αλυσίδα. «Οταν τα πλαστικά καταναλώνονται, μεταφέρονται από το στομάχι των ζώων στο κυκλοφοριακό τους σύστημα και αφομοιώνονται από τα κύτταρα», σημείωσε ο δρ Browne, μέλος του Ερευνητικού Κέντρου.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν δείγματα από 18 παραλίες διαφόρων χωρών, μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ινδία και η Σιγκαπούρη. Το ανησυχητικό συμπέρασμα είναι ότι δεν υπήρχε δείγμα που να μην περιέχει μικροσωματίδια πλαστικού. Το μεγαλύτερο μέρος προερχόταν από ύφασμα. Από τα διάφορα πολυμερή, αυτά που κυριαρχούσαν ήταν ο πολυεστέρας, τα ακρυλικά και το νάιλον.
Ενημέρωση και έλεγχος των αγαθών
Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο η απειλή της χημικής ρύπανσης είναι πανταχού παρούσα, χωρίς οι πολίτες να είναι κατάλληλα προφυλαγμένοι. «Γεννιούνται κρίσιμα ερωτήματα. Πόσο ενημερωμένοι είμαστε; Πόσο μας πληροφορούν σε τι κινδύνους εκτίθεται η υγεία μας με τη χρήση διαφόρων προϊόντων «εγκεκριμένων» στην αγορά; Τι γνωρίζει η έγκυος μητέρα για την έκθεση σε περιβαλλοντικούς κινδύνους του εμβρύου που κυοφορεί; Ποιες εποχές της ζωής μας είμαστε περισσότερο ευάλωτοι;» επισημαίνει η κ. Νικολοπούλου - Σταμάτη, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου.
«Συμβαίνει κάτι που μας διαφεύγει μέσα στη δίνη των γεγονότων που ζούμε και που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «μη οικειοθελής έκθεση» σε όλες αυτές τις χημικές ουσίες. Δεν έχουμε πληροφορηθεί για τις συνέπειες που έχει στην υγεία μας η έκθεση στις χιλιάδες ουσίες που έφτιαξε ο άνθρωπος τα τελευταία 50 χρόνια και κυκλοφορούν σε εκατομμύρια τόνους ετησίως. Δεν έχουμε δώσει τη συγκατάθεσή μας στη βιομηχανία να χρησιμοποιεί ουσίες που ελαττώνουν την άμυνά μας, βλάπτουν τη γονιμότητα, επεμβαίνουν στο ορμονικό μας σύστημα και υπονομεύουν την υγεία των μελλοντικών γενεών, πριν ακόμα δουν το φως του κόσμου», υπογραμμίζει η αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
Και τι μπορούμε να κάνουμε; «Εύλογο το ερώτημα. Απάντηση υπάρχει. Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, επίγνωση, τεκμηριωμένη πληροφόρηση με ευθύνη της πολιτείας, αλλά και αυστηρότερος έλεγχος των καταναλωτικών αγαθών προς όφελος της δημόσιας υγείας» τονίζει η κ. Νικολοπούλου - Σταμάτη.
Το ζήτημα της μη οικειοθελούς έκθεσης σε μια σειρά χημικές ουσίες είναι ένα τεράστιο κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα, καθώς η καθημερινότητά μας βομβαρδίζεται από σειρά προϊόντων, των οποίων κανείς δεν γνωρίζει τις ακριβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
Τα προγράμματα ελέγχου είναι ακριβά και βεβαίως προσκρούουν στην άρνηση της βιομηχανίας να ελεγχθεί ουσιαστικά ή να αλλάξει πρακτικές, με γνώμονα το κοινό καλό και όχι το επιχειρηματικό κέρδος. Γι' αυτό και φιλόδοξες προσπάθειες, όπως ο κανονισμός REACH της Ευρωπαϊκής Eνωσης, τελικά καταλήγουν κουτσουρεμένες και ανεπαρκείς.
Επιβλαβές υλικό σε μαγειρικά σκεύη
|
«Δούρειος ίππος» για την υγεία και το περιβάλλον αναδεικνύεται η σύνθετη χημική ουσία PFOA (υπερφθορο-οκτανοϊκό οξύ), η πρώτη ύλη παρασκευής του τεφλόν, που χρησιμοποιείται ως επίστρωση στα αντικολλητικά μαγειρικά σκεύη. «Επιστημονικές έρευνες συνδέουν τις χημικές ουσίες που εκλύονται σε υψηλές θερμοκρασίες από σκεύη τεφλόν με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία», ανέφερε ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ Κρίτων Αρσένης σε ερώτησή του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το PFOA αποτελεί εν δυνάμει ορμονικό διαταράκτη και καρκινογόνο ουσία. Το τεφλόν, που καθιστά τα σκεύη ιδιαίτερα ανθεκτικά, λόγω της χαμηλής βιοαποικοδομησιμότητας ανιχνεύεται, τόσο στην άγρια πανίδα όσο και στο αίμα στη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων των ανεπτυγμένων χωρών, όπου παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να μεταβολίζεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Κίνα, παράλληλα με την άνθηση αυτού του κλάδου της χημικής βιομηχανίας, έχουν εκτοξευθεί και τα ποσοστά ανιχνευσιμότητας στον οργανισμό των κατοίκων.
Τα συμπεράσματα των επιστημόνων είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, καθώς το τεφλόν συνδέεται με μείωση της γονιμότητας, χαμηλό βάρος γέννησης νεογνών, αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης αρθρίτιδας, αλλαγές στα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών και τέλος με καρκίνο του προστάτη. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι όταν τα μαγειρικά σκεύη με τεφλόν έχουν χαραγματιές η «μετανάστευση» των ουσιών προς τον ανθρώπινο οργανισμό είναι ακόμα μεγαλύτερη. Η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ κατέταξε το PFOA στις πιθανώς καρκινογόνες ουσίες και απαγόρευσε τη χρήση του έως το 2015. Αντίστοιχη, όμως, έκθεση του 2010 για λογαριασμό της Ε.Ε. κατέληξε στο ότι το τεφλόν δεν πληροί τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί ως ανθεκτική, βιοσυσσωρεύσιμη και τοξική ουσία, ωστόσο κάνει λόγο για διχογνωμία των επιστημόνων ως προς τις πιθανές επιπτώσεις. Λαμβάνοντας υπ' όψιν τα παραπάνω ο Ελληνας ευρωβουλευτής ζήτησε η Επιτροπή «να λάβει χωρίς καθυστέρηση τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της υγείας των πολιτών και του περιβάλλοντος και να προχωρήσει σε απαγόρευση και αντικατάσταση της ουσίας PFOA».
