Η ξενοφοβία και ο εξτρεμισμός είναι συμπτώματα κοινωνιών σε βαθιά κρίση. Το 2012, η ακροδεξιά Χρυσή Αυγή κέρδισε 21 έδρες στις βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, η δεξιά πτέρυγα Jobbik κέρδισε έδαφος στην Ουγγαρία, και η Marine Le Pen του Εθνικού Μετώπου έλαβε ισχυρή υποστήριξη στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας. Η αυξανόμενη υποστήριξη για παρόμοιες δυνάμεις σε όλη την Ευρώπη οδηγεί σε ένα αναπόφευκτο συμπέρασμα: η παρατεταμένη οικονομική κρίση της ηπείρου μας υποδηλώνει τη δημιουργία μιας κρίσης αξιών, που απειλεί πλέον την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όταν αποτελούσε απλά και μόνο μια φιλοδοξία, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μια πάρα πολύ ελκυστική ιδέα που τροφοδοτούσαι τη φαντασία πολλών. Ήταν η ενσάρκωση μιας ανοιχτής κοινωνίας - μια εθελοντική ένωση κυρίαρχων κρατών, πρόθυμων να εγκαταλείψουν μέρος της κυριαρχίας τους για το κοινό καλό. Μοιράζονταν μια κοινή ιστορία, στην οποία η Γαλλική Επανάσταση, με το σύνθημα της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης, άφηνε μια μόνιμη κληρονομιά. Με βάση αυτή την παράδοση, τα κράτη μέλη διαμόρφωσαν μια ένωση που βασίζεται στην ισότητα χωρίς να κυριαρχείται από οποιοδήποτε κράτος ή εθνικότητα.
Η κρίση του ευρώ έχει μετατρέψει πια την ΕΕ σε κάτι ριζικά διαφορετικό. Μακριά από το όραμα της εθελοντικής ένωσης, η ευρωζώνη πλέον συγκρατείται ενωμένη με σκληρή πειθαρχία. Η ΕΕ έχει γίνει μια ιεραρχική διάταξη, στην οποία το κέντρο υπαγορεύει τη πολιτική, ενώ η περιφέρεια είναι όλο και περισσότερο επισφαλής. Αντί της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης, τα εχθρικά στερεότυπα πολλαπλασιάζονται.
Γαλλία και Γερμανία ήταν ανέκαθεν στην πρώτη γραμμή της Ευρωπαϊκής προσπάθειας. Δεδομένου ότι η σοβιετική αυτοκρατορία αποσυντέθηκε, οι ηγέτες της Γερμανίας αναγνώρισαν ότι η επανένωση της Γερμανίας ήταν δυνατή μόνο στο πλαίσιο μιας περισσότερο ενωμένης Ευρώπης, και ήταν έτοιμοι να κάνουν σημαντικές θυσίες για να το επιτύχουν. Όταν ήρθαν οι διαπραγματεύσεις, οι Γερμανοί ήταν πρόθυμοι να συνεισφέρουν λίγο περισσότερο και να πάρει λίγο λιγότερο από ότι οι άλλοι, διευκολύνοντας έτσι την συμφωνία.
Εκείνη την εποχή, οι Γερμανοί πολιτικοί δήλωναν ότι η Γερμανία δεν είχε καμία ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, μόνο ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Η στάση αυτή οδήγησε σε μια δραματική επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με αποκορύφωμα την υιοθέτηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1992 και την εισαγωγή του ευρώ το 1999. Μια περίοδος ενοποίησης (η οποία περιελάμβανε την εισαγωγή των ομολόγων και του ευρώ το 2002) ακολούθησε.
Στη συνέχεια, ήρθε η συντριβή του 2008, που προέρχονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά προκάλεσε μεγαλύτερα προβλήματα στην Ευρώπη από ότι οπουδήποτε αλλού. Η πολιτική αντίδραση στη πτώση της Lehman ήταν να αντικαταστήσει η κρατική ενίσχυση, το δανεισμό από τις αγορές. Λίγο αργότερα, ωστόσο, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ υποστήριξε ότι οι εγγυήσεις πρέπει να παρέχονται από κάθε κράτος ξεχωριστά, όχι συλλογικά από την Ευρώπη. Αυτό σηματοδότησε την έναρξη της κρίσης του ευρώ.
Με τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα κράτη μέλη εξέθεταν τα κρατικά ομόλογα τους στον κίνδυνο στάσης πληρωμών. Αναπτυγμένες χώρες που εκδίδουν ομόλογα στο δικό τους νόμισμα δεν οδηγούνται ποτέ σε στάση πληρωμών, επειδή μπορούν πάντα να τυπώσουν νέο χρήμα. Το νόμισμα τους μπορεί να υποτιμηθεί, αλλά κίνδυνος χρεοκοπίας δεν υπάρχει.
Αντίθετα, οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες που δανείζονται σε ξένα νομίσματα μπορεί να ξεμείνουν από αποθέματα συναλλάγματος. Όταν η δημοσιονομική κρίση έπληξε την Ελλάδα, ο χρηματοοικονομικός κόσμος ξαφνικά ανακάλυψε ότι τα μέλη της ευρωζώνης είχαν θέσει εαυτόν στη θέση των αναπτυσσόμενων χωρών.
Υπάρχει ένας στενός παραλληλισμός μεταξύ της κρίσης του ευρώ και της κρίσης χρέους της Λατινικής Αμερικής του 1982. Σήμερα, η Γερμανία παίζει τον ίδιο ρόλο με το ΔΝΤ τότε. Το σκηνικό διαφέρει, αλλά το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.
Η ευρωζώνη χωρίζεται πλέον σε πιστωτές και οφειλέτες, με τους πιστωτές να είναι επιφορτισμένοι με την οικονομική πολιτική. Υπάρχει ένα κέντρο, με επικεφαλής τη Γερμανία, και μια περιφέρεια, η οποία αποτελείται από τις υπερχρεωμένες χώρες.
Έτσι, οι πολιτικές που αποσκοπούν στην διατήρηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του ευρώ έχουν μετατρέψει την ΕΕ στο αντίθετο μιας ανοιχτής κοινωνίας. Υπάρχει μια εμφανής αντίφαση μεταξύ οικονομικών απαιτήσεων του ευρώ και πολιτικών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους οι πολιτικές που ακολουθούνται για τη διατήρηση του ευρώ θα μπορούσαν να τροποποιηθούν ώστε να ανταποκριθούν στους πολιτικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα, τα κρατικά ομόλογα των χωρών θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από ευρωομόλογα. Όμως, στο μέτρο που η αντίφαση παραμένει, οι πολιτικοί στόχοι θα έπρεπε να υπερισχύουν. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει.
Αυτό είναι μια ζοφερή προοπτική που δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συμβεί. Αρχικά, η ΕΕ είχε σχεδιαστεί ως μέσο αλληλεγγύης και συνεργασίας. Σήμερα, δεν είναι η Ευρώπη που θέλουμε ή χρειαζόμαστε. Πρέπει να αντιστρέψουμε αυτή την απαράδεκτη μεταμόρφωση. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να ανακτήσει η ΕΕ το πνεύμα της αλληλεγγύης και τις κοινές αξίες που ενέπνευσαν κάποτε την ευρωπαϊκή φαντασία.
http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2013-01-13-22-18-45-2013011385486/
